هارد گوشی چیست؟

هارد گوشی (eMMC) یکی از اصلی ترین قطعات سخت افزاری موبایل است که وظیفه ذخیره سازی اطلاعات سیستم عامل، اپلیکیشن ها، فایل های شخصی کاربر و دیتاهای سیستمی را بر عهده دارد. این قطعه، به نوعی حافظه داخلی گوشی محسوب می شود و نقش حیاتی در عملکرد دستگاه ایفا می کند؛ به طوری که خرابی آن، می تواند باعث روشن نشدن گوشی یا از دست رفتن کامل اطلاعات شود.

هارد گوشی موبایل، معمولاً به‌صورت چیپ UFS یا eMMC روی برد اصلی لحیم شده و جزو آن دسته از قطعاتی است که در صورت نیاز به تعمیرات، به دانش تخصصی برای تعویض یا بازیابی اطلاعات نیاز دارد. هارد که در عملکرد، شباهت زیادی به “حافظه فلش” دارد، از نوع حافظه‌های غیر فرار است؛ به این معنا که حتی در زمان خاموش بودن دستگاه، اطلاعات ذخیره شده در آن باقی می‌ماند.
هر چند در ساختار فیزیکی گوشی، قطعه‌ای با عنوان «هارد» به معنای متداول آن وجود ندارد، اما در این مقاله، هرجا از عبارت هارد استفاده شد، منظور همان eMMC (Embedded Multimedia Controller) یا حافظه داخلی دستگاه است.
در ادامه، به بررسی انواع هارد گوشی و نحوه عملکرد آن ها، علت سوختن و علائم سوختن حافظه داخلی، به همراه آموزش تعمیر و تعویض و هزینه تعویض هارد موبایل می پردازیم.

کار هارد گوشی چیست؟

کار هارد گوشی، ذخیره سازی و مدیریت تمام اطلاعات نرم افزاری دستگاه است. این اطلاعات، شامل سیستم عامل گوشی، اپلیکیشن ها، فایل های چندرسانه ای (عکس، ویدیو و موسیقی)، پیام ها، مخاطبین و سایر داده های شخصی کاربر می شود. هارد نقش حافظه داخلی گوشی را ایفا می کند و بدون آن، گوشی امکان روشن شدن، اجرای برنامه ها یا ذخیره اطلاعات را ندارد.

همچنین، بخشی از هارد برای بوت شدن گوشی و اجرای اولیه سیستم عامل بکار گرفته می شود. به همین دلیل، خرابی هارد می تواند باعث هنگ کردن در لوگو، ریستارت شدن پشت سر هم یا حتی روشن نشدن کامل دستگاه شود.

تفاوت هارد دیسک و هارد موبایل

استفاده از هارد دیسک در گوشی‌های هوشمند، به عنوان هارد گوشی، به دلیل محدودیت‌های فیزیکی و عملکردی آن، امری غیر منطقی و غیر کاربردی محسوب می‌شود. هارد دیسک‌ها، دارای ابعاد بزرگ، وزن بالا و قطعات متحرک هستند و در برابر ضربات و سقوط، آسیب پذیرند. از آن جا که تلفن‌های همراه، سبک و قابل‌حمل بوده و احتمال افتادن آن‌ها زیاد است، تولیدکنندگان ناچار به انتخاب راهکاری مناسب‌تر برای ذخیره‌سازی اطلاعات در این دستگاه‌ها شدند.

گوشی‌های هوشمند، از حافظه فلش SSD بهره می‌برند؛ نوعی حافظه غیر فرار که داده‌ها را حتی در زمان قطع برق، حفظ می‌کند و هیچ بخش متحرکی ندارد. این نوع حافظه، به دلیل ابعاد کوچک، مقاومت فیزیکی بیشتر در برابر ضربه، عملکرد بی‌صدا و سرعت بالاتر، گزینه‌ای ایده‌آل برای گوشی‌های هوشمند و سایر دستگاه‌های الکترونیکی قابل حمل به شمار می‌آید.

حافظه فلشی که به عنوان یکی از قطعات موبایل مورد استفاده قرار می‌گیرد، فلش مموری NAND نام دارد. این همان فناوری است که در درایوهای حالت جامد (SSD)، فلش درایوهای USB، دوربین‌های دیجیتال و دیگر تجهیزات قابل حمل به کار می‌رود. لازم به ذکر است که بسیاری از افراد، حافظه فلش را با SSD یکسان می‌دانند، در حالی که این دو مفهوم متفاوت‌اند. در حقیقت، حافظه فلش، یک نوع فرمت ذخیره‌سازی محسوب می‌شود و SSD به عنوان سخت‌افزار از این نوع حافظه بهره می‌برد. به عبارت بهتر، فلش مموری، یک فناوری است و SSD، یکی از نمونه‌های سخت‌افزاری مبتنی بر این فناوری.

ظرفیت حافظه موبایل

ظرفیت حافظه داخلی گوشی، بسته به مدل و شرکت سازنده آن، متفاوت است. برخی از تلفن‌های همراه، با فضای ذخیره‌سازی کمتر از ۶۴ گیگابایت عرضه می‌شوند (که البته دوران آن‌ها تقریبا به پایان رسیده است!) و برخی دیگر، تا 1 ترابایت یا حتی بیشتر را پشتیبانی می‌کنند. میزان حافظه مورد نیاز کاربران، بر اساس شیوه استفاده آن ها از گوشی متفاوت است؛ به عنوان مثال، فردی که علاقمند به عکاسی و فیلم‌برداری است، طبیعتا به فضای ذخیره‌سازی بیشتری نسبت به فردی که صرفا از گوشی برای تماس و پیام‌رسانی بهره می‌برد، نیاز خواهد داشت.

شایان ذکر است که هارد گوشی در گذر زمان، با ذخیره داده‌های مختلف پر می‌شود که این امر، می‌تواند بر سرعت عملکرد دستگاه و روند نصب یا به‌روزرسانی برنامه‌ها تأثیر منفی بگذارد. به همین دلیل، توصیه می‌شود کاربران به صورت دوره‌ای، فایل‌ها و اپلیکیشن‌های غیر ضروری را حذف و یا آن‌ها را به حافظه‌های جانبی، مانند کارت microSD و یا سرویس‌های ذخیره‌سازی ابری منتقل نمایند.

هارد گوشی کجاست؟

هارد گوشی، یک تراشه کوچک است که به صورت داخلی و مستقیم، روی برد اصلی گوشی (Motherboard) نصب شده و قابل جداسازی توسط کاربر نیست. این تراشه، در کنار سایر قطعات حیاتی گوشی، مثل پردازنده، رم و کنترلرها قرار دارد.

برای محافظت از آسیب های فیزیکی، هارد معمولاً در زیر لایه ای از پوشش های محافظتی و دیگر قطعات الکترونیکی پنهان است. این پوشش ها کمک می کنند تا قطعه در برابر ضربات یا آسیب های دیگر محافظت شود.

انواع هارد موبایل

انواع هارد گوشی موبایل که توسط متخصصان و شرکت‌های مختلف طراحی و تولید می‌شود، عبارتند از:

• در گوشی‌های میان‌رده و پایین‌رده: eMMC (Embedded Multimedia Card)
• در گوشی‌های پرچم‌دار و قدرتمند: UFS (Universal Flash Storage)

حالا سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا ممکن است این حافظه داخلی را تعویض کرد یا ارتقاء داد؟ در جواب باید بگوییم خیر! از آن جا که این قطعه روی برد لحیم شده، لذا خود شما قادر به تعویض یا ارتقای آن نخواهید بود و در صورت بروز آسیب یا مشکل در هارد، باید توسط تعمیرکاران حرفه‌ای و با بکارگیری تجهیزات خاص، با قطعه جدید جایگزین گردد.

هارد گوشی سامسونگ

هارد گوشی سامسونگ، در دو نسخه eMMC و UFS طراحی و تولید می شود. حافظه UFS در مقایسه با eMMC عملکرد بهتری از خود نشان داده و برای ذخیره‌سازی سریع و کارآمد، گزینه بسیار مناسبی به حساب می‌آید. به همین دلیل است که از آن، روی گوشی‌های پرچمدار استفاده می‌شود.

در حال حاضر، سامسونگ مدل‌های مختلفی از UFS مانند UFS 3,1 و UFS 4,0 و نسخه‌های سفارشی را برای نیازهای مختلف ارائه می‌دهد.

از جمله ویژگی‌های کلیدی حافظه‌های UFS سامسونگ عبارتند از:

• سرعت بالا (خواندن و نوشتن سریع)
• مصرف انرژی بهینه‌شده (مناسب برای دیوایس‌های همراه، مانند گوشی یا تبلت)
• ظرفیت‌های متنوع (از ۱۲۸ گیگابایت تا چند ترابایت)
• پشتیبانی از فناوری‌های جدید، مانند V-NAND

هارد گوشی شیائومی

هارد گوشی شیائومی از نوع eMMC یا UFS است. همان طور که اشاره کردیم، حافظه‌های UFS در مقایسه با رقیب خود، عملکرد بهتری داشته و به همین دلیل، از محبوبیت بیشتری برخوردار هستند. از جمله مزایای حافظه UFS می‌توان به سرعت بالای انتقال داده، مولتی تسکینگ بهینه، سرعت بالای خواندن و نوشتن، مصرف پایین انرژی و تطابق‌پذیری فوق‌العاده آن اشاره کرد. البته این حافظه‌ها معایبی هم دارند؛ از جمله هزینه تولید بالا، معماری پیچیده، سازگاری محدود با قطعات سخت‌افزاری، مصرف انرژی زیاد در عملیات با سرعت بالا و در دسترس نبودن روی محصولات میان رده و اقتصادی.

هارد گوشی آیفون

هارد گوشی آیفون، از نوع NVMe است. این تکنولوژی، در مقایسه با UFS، برتری هایی دارد که از جمله آن‌ها، می‌توان به سرعت بیشتر در ازای مصرف انرژی کمتر اشاره کرد. این تکنولوژی که در تمام آیفون‌ها، آیپدها و مک‌ بوک ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، باعث شده تا محصولات اپل، به لحاظ عملکرد و مصرف انرژی، زبانزد خاص و عام باشند.

مشکل هارد گوشی چیست؟

از جمله مهمترین دلایل خرابی و مشکلات هارد گوشی، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ضربه یا آسیب فیزیکی
• فرسودگی به مرور زمان
• بروز مشکلات نرم‌افزاری
• آب‌خوردگی و نفوذ مایعات
• نوسانات برق و شارژ نامناسب
• دمای بالا و حرارت زیاد
• استفاده بیش از حد از حافظه

علائم خرابی هارد گوشی

از جمله رایج ترین علائم خرابی هارد گوشی، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خاموش شدن ناگهانی گوشی
• از دست رفتن داده‌ها
• کندی شدید گوشی
• گیر کردن گوشی روی لوگو (بوت لوپ)
• عدم شناسایی حافظه داخلی
• ریستارت شدن مداوم گوشی
• عدم امکان نصب برنامه یا آپدیت سیستم عامل

اگر به تازگی با نشانه های بالا در گوشی خود مواجه شده اید، می توان حدس زد که حافظه داخلی گوشی شما با مشکل مواجه شده است. در چنین شرایطی، باید حتما در اولین فرصت، گوشی خود را به یک تعمیرکار مجرب و متخصص بسپارید تا موضوع را بررسی کرده و در صورت نیاز به تعمیر یا تعویض، نسبت به انجام آن اقدام نماید.

علت سوختن هارد گوشی چیست؟

مهم ترین دلایل سوختن هارد گوشی عبارتند از:

1- قطع ناگهانی منبع تغذیه دستگاه

• خاموش کردن تلفن همراه در حین فرآیند شارژ
• بازگرداندن دستگاه به تنظیمات کارخانه (ریست فکتوری) در وضعیت شارژ کمتر از ۳۰ درصد

2- آسیب‌های فیزیکی و محیطی

• وارد شدن ضربه شدید به دستگاه
• تماس گوشی با مایعات (مانند آب یا رطوبت) که می‌تواند منجر به سوختن مدارهای حافظه شود.

3- استفاده از تجهیزات شارژ نامناسب

• به کارگیری شارژرهای غیر استاندارد که به دلیل تفاوت در ولتاژ و جریان خروجی، به حافظه داخلی آسیب وارد می‌کنند.

4- فشار بیش از حد به سخت‌افزار دستگاه

• اجرای مداوم بازی‌ها و نرم‌افزارهای سنگین با گرافیک بالا که موجب افزایش دمای پردازنده و حافظه می‌شود.

توجه به نکات فوق، می‌تواند به افزایش طول عمر حافظه داخلی و عملکرد بهینه دستگاه کمک کند. همچنین، رعایت برخی ملاحظات، نظیر استفاده از قاب محافظ مناسب برای گوشی، می‌تواند از آسیب‌های ناشی از سقوط دستگاه که ممکن است هارد را با اختلال مواجه سازند، جلوگیری نماید.

علائم سوختن هارد گوشی

یکی از مهم‌ترین نشانه‌های آسیب دیدگی حافظه داخلی دستگاه، خاموش شدن ناگهانی تلفن همراه در حین استفاده است. البته، این مورد به تنهایی نمی‌تواند یک دلیل قطعی برای خرابی حافظه باشد.

از جمله شاخص‌ترین علائم اختلال در عملکرد یا سوختن هارد گوشی، عبارتند از:

1- مشکلات در فرآیند بوت دستگاه

• توقف دستگاه در مرحله نمایش لوگو (Boot Loop)
• نمایش پیغام “Encrypt Unsuccessful” پس از روشن شدن
• مشاهده اخطار “Internal Storage Damaged” هنگام راه‌اندازی

2- اختلالات عملکردی سیستم

• ریستارت شدن مکرر دستگاه
• هنگ کردن و از کار افتادگی سیستم
• کاهش محسوس سرعت عملکرد دستگاه
• نمایش پیغام “Application has stopped” در هنگام اجرای برنامه‌ها

3- مشکلات مربوط به داده‌ها و تنظیمات

• عدم دسترسی به اطلاعات ذخیره شده
• بازگشت خودکار به تنظیمات کارخانه هنگام دریافت بروزرسانی
• تغییر شکل آیکون‌های برنامه‌های نصب شده

4- مشکلات سخت‌افزاری

• لرزش مداوم دستگاه پس از روشن شدن
• عدم نمایش شماره سریال IMEI
• عدم امکان فلش کردن دستگاه

5- مشکلات ذخیره‌سازی

• عدم امکان انتقال داده‌ها از دستگاه (یا به دستگاه)
• شکست در فرآیند نوشتن اطلاعات

توجه به این علائم، می‌تواند در تشخیص به موقع مشکل و پیشگیری از آسیب‌های جدی‌تر مؤثر باشد. در صورت مشاهده هر یک از این موارد، توصیه می‌شود گوشی خود را جهت انجام بررسی‌های تخصصی، نزد یک مرکز تعمیرات موبایل معتبر ببرید.

تعمیر هارد گوشی

پس از مراجعه به تعمیرکار به دلیل خرابی هارد، اولین چیزی که می بایست به دقت توسط تعمیرکار مورد بررسی قرار گیرد، این است که آیا اصلا مشکل پیش آمده از هارد است یا خیر! تعمیر هارد گوشی، معمولاً به طور مستقیم امکان پذیر نیست. چرا که هارد موبایل های هوشمند، به صورت یک قطعه یکپارچه (چیپ) روی برد اصلی لحیم شده و در صورت خرابی فیزیکی، به طور معمول، تعمیر آن کارساز نخواهد بود. اما اگر مشکل نرم افزاری باشد، می توان اقداماتی برای تعمیر هارد انجام داد:

• ریست فکتوری (Factory Reset): در برخی مواقع، خرابی هارد ممکن است ریشه در مشکلات نرم افزاری داشته باشد. در این صورت، ریست فکتوری، می تواند برخی مشکلات سیستم عامل و فایل ها را حل کند.
• بررسی و اصلاح فایل های سیستمی: با استفاده از نرم افزارهای تعمیر سیستم عامل یا ابزارهای ویژه، می توان فایل های آسیب دیده را تعمیر و بازیابی کرد تا هارد به عملکرد بهینه خود بازگردد.
• رفع مشکلات سیستم عامل: گاهی اوقات، خرابی های مربوط به هارد، به دلیل وجود مشکلاتی در سیستم عامل است که می توان با بروزرسانی یا نصب مجدد سیستم عامل، آن ها را برطرف کرد.

در نهایت، تعمیر حافظه داخلی موبایل، معمولاً محدود به مسائل نرم افزاری است و اگر خرابی به طور فیزیکی باشد، تنها راه حل، معمولاً تعویض هارد است.

تعویض هارد گوشی

در صورتی که میزان آسیب‌دیدگی هارد به حدی باشد که تعمیر آن مقدور نباشد، تعمیرکار ناگزیر به تعویض هارد خواهد بود. لازم به ذکر است برخی تعمیرکاران کم تجربه، ممکن است بدون انجام بررسی‌های لازم برای یافتن منشاء اصلی مشکل گوشی، تعویض هارد را به عنوان اولین راهکار پیشنهاد دهند؛ موضوعی که می‌تواند موجب تحمیل هزینه‌های غیر ضروری به کاربر شود.

از آنجا که هارد گوشی قطعه‌ای حساس و حیاتی است، فرآیند تعویض آن باید صرفا توسط افراد متخصص و با تجربه انجام گیرد. در غیر این صورت، احتمال بروز مشکلات جدی برای دستگاه وجود خواهد داشت.

هزینه تعویض هارد گوشی

هزینه تعویض هارد گوشی موبایل، به طور تقریبی، بین 1 تا 5 میلیون تومان، تخمین زده می شود. البته که برآورد این عدد، به عوامل متعددی وابسته است؛ پیش از هر چیز، گوشی باید به صورت تخصصی عیب‌یابی شود. بخشی از هزینه تعویض هارد، مربوط به قیمت قطعه اصلی است. با توجه به اینکه استفاده از هاردهای نامرغوب، می‌تواند موجب بروز مشکلات بیشتر و هزینه‌های سنگین‌تر در آینده شود، پرداخت هزینه برای قطعه با کیفیت، اقدامی ضروری و ارزشمند به حساب می آید.

سایر بخش‌های هزینه، شامل اجرت تعمیرکار می‌شود که معمولا بر اساس تعرفه‌های سالانه و میزان تخصص تعمیرکار تعیین می‌گردد.

بازیابی اطلاعات حافظه موبایل

برای بازیابی اطلاعات هارد موبایل، مراحل زیر می تواند کمک کننده باشد:

• بررسی وضعیت هارد: ابتدا باید بررسی کنید که آیا مشکل از سیستم عامل یا نرم افزار است یا هارد دستگاه دچار خرابی فیزیکی شده است. اگر گوشی روشن می شود و به سیستم عامل دسترسی دارید، ممکن است بازیابی اطلاعات از طریق نرم افزار، امکان پذیر باشد.
• استفاده از نرم افزارهای بازیابی اطلاعات: اگر گوشی روشن می شود و به درستی کار می کند، می توانید از نرم افزارهای بازیابی اطلاعات مانند Dr.Fone و EaseUS یا دیگر برنامه های مشابه برای بازیابی اطلاعات حذف شده استفاده کنید.
• اتصال به کامپیوتر: اگر گوشی روشن نمی شود یا دچار مشکل در سیستم عامل است، می توانید گوشی را به کامپیوتر متصل کنید و از نرم افزارهای بازیابی مانند “Recuva” یا “DiskDigger” برای اسکن و بازیابی داده ها استفاده نمایید.
• استفاده از حالت ریکاوری (Recovery Mode): اگر گوشی به حالت بوت نمی رود یا سیستم عامل آسیب دیده، می توانید از حالت ریکاوری (Recovery Mode) برای دسترسی به اطلاعات و ایجاد نسخه پشتیبان استفاده کنید.
• کمک از متخصصین تعمیرات موبایل: در صورتی که هارد گوشی دچار خرابی فیزیکی شده یا مشکلات پیچیده تری وجود داشته باشد، بهترین گزینه، مراجعه به یک تعمیرکار حرفه ای با تجهیزات مناسب برای بازیابی اطلاعات است. برخی مراکز تعمیرات موبایل که به صورت تخصصی، کار بازیابی اطلاعات را انجام می دهند، می توانند حتی از هارد آسیب دیده، برخی از اطلاعات را بازیابی کنند.

همواره توصیه می‌شود از فایل‌های مهم خود نسخه پشتیبان (بکاپ) تهیه کنید. در صورتی که پیش‌تر از اطلاعات گوشی بک‌آپ گرفته باشید، کار شما برای بازیابی داده های خود، بسیار ساده خواهد بود.

سوالات متداول درباره هارد گوشی

1- هارد گوشی چیست و چه کاری انجام می دهد؟
هارد گوشی (که معمولا حافظه داخلی یا Internal Storage نامیده می‌شود)، همان حافظه اصلی دستگاه است که سیستم عامل روی آن نصب می‌شود و تمام برنامه‌ها و داده‌های کاربر نیز در آن ذخیره می‌گردد. در گوشی‌های مدرن، معمولا از حافظه‌های فلش (eMMC یا UFS) به عنوان هارد استفاده می‌شود.

2- انواع هارد موبایل کدام اند؟
حافظه داخلی گوشی، در سه حالت eMMC (نسخه قدیمی‌تر با سرعت متوسط)، UFS (نسخه جدیدتر با سرعت بسیار بالاتر) و حافظه‌های توسعه‌پذیر، مانند کارت microSD که هیچ گاه جایگزین هارد اصلی نخواهد شد، در دسترس است.

3- چگونه بفهمیم حافظه داخلی گوشی دچار مشکل شده است؟
از جمله علائم هارد معیوب، می‌توان به هنگ کردن مداوم گوشی، ظاهر شدن خطای ذخیره‌سازی، پاک شدن خود به خود داده‌ها، کند شدن گوشی و بوت نشدن سیستم عامل اشاره کرد.

4- چگونه از حافظه داخلی موبایل مراقبت کنیم؟
همیشه 10 تا 15 درصد از فضای حافظه را خالی نگه دارید، از پر کردن کامل حافظه خودداری کنید، برنامه‌های بلا استفاده را پاک کنید و به طور منظم، داده‌های گوشی را مدیریت و پاکسازی نمایید.

5- علائم خرابی هارد موبایل چیست؟
از جمله نشانه های خراب شدن هارد گوشی، می‌توان به روشن نشدن دیوایس، خاموش شدن ناگهانی، کند شدن عملکرد پردازشی و عدم شناسایی حافظه توسط گوشی اشاره کرد.